Pim Blomaard

De voorziene lezing van Pim Blomaard tijdens het derde weekend op 6 mei 2023 van de expositie Apocalyptische visioenen in beeld kon helaas niet doorgaan om gezondheidsredenen. Gelukkig wist Pim de kern van zijn verhaal de avond tevoren schriftelijk vast te leggen, zodat na een introductie door Kees Zoeteman een groot deel van de tekst van Pim door Astrid van Zon kon worden voorgelezen.

Een impressie van de bijeenkomst en de volledige tekst van Pim Blomaard volgen hierna.

Kees Zoeteman:

Bij de expositie lopen alle bezoekers een trapje op en treffen op een hoger gedeelte een tafel met zeven beelden die de zeven gemeenten uit de Apocalypse vertegenwoordigen. Zij staan voor de huidige historische ontwikkelingen, onderverdeeld naar zeven cultuurperioden. Dan voert de Apocalypse ons verder in de mensheidsevolutie. Als de zeven cultuurperioden zijn afgelopen eindigt daarmee ook een heel tijdperk. Daarna komt het zogenaamde Zegeltijdperk, vernoemd naar een boek met zeven zegels op de schoot van God, en heel veel duizenden jaren later volgt het zogenaamde Bazuintijdperk. Aan het slot van het Bazuintijdperk, als de zeven bazuinen hebben geblazen, vinden er grote veranderingen plaats in de mens en in de fysieke constellatie van ons zonnestelsel. Pim Blomaard zou daarbij stilstaan met het thema ‘Het eten van het boek’. Ik zal enkele kanttekeningen ter introductie over dit thema maken, waarna de door Pim opgestelde tekst het slot vormt van deze bijdrage.

De titel ‘Het eten van het boek’ verwijst naar een engel die in hoofdstuk 10 van de Apocalypse verschijnt. Deze engel is ook het onderwerp van een nieuw beeld waar ik kort geleden mee ben begonnen. We gaan dus kijken naar het nog onzichtbare beeld van deze expositie. Stel je voor: een machtige engel daalt af uit de hemel, bekleed met een wolk en een regenboog boven zijn hoofd, zijn gezicht stralend als de zon, zijn voeten als zuilen van vuur, de rechter voet staat op de zee, de linker op de aarde en in zijn hand een geopend boekje. Rudolf Steiner noemde dit het meest maatgevende beeld in de Apocalypse voor onze tijd.

In al zijn kenmerken doet deze engel denken aan de Mensenzoon, die Johannes aan het begin van de Apocalypse ontmoet, behalve het geopende boekje. Dat is nieuw. Er was in hoofdstuk 5 ook sprake van een boek maar dit was verzegeld met zeven zegels. Na afloop van het Zegeltijdperk zijn al die zegels verbroken, en is het boek geopend. In het tijdperk waarin de Bazuinen worden geblazen staan nieuwe ontwikkelingen van mens en aarde te gebeuren. Bij het klinken van de zesde bazuin wordt een heel nieuwe constellatie van hemel en aarde  aangezegd door deze afdalende engel, waarin er geen tijd meer zal zijn. Dat begint als de zevende bazuin heeft geklonken. De handeling die hierbij hoort is dat Johannes de opdracht krijgt het geopende boekje in de hand van de engel op te vragen en op te eten. Dit is het moment in de Apocalypse dat Pim Blomaard heeft gekozen voor zijn inleiding.

Pim Blomaard:

Hoofdstuk 10 van de Openbaring van Johannes is een kort hoofdstuk. Het is een eenheid op zichzelf en verdient een eigen beschouwing. Want het gehele hoofdstuk is gewijd aan een boek(je).

Daarnaast is het een onderdeel van het geheel en doet zich de vraag voor welke plaats en betekenis dit hoofdstuk in en voor het geheel heeft. In de theologische commentaren wordt vaak en vanzelfsprekend gewezen op het begin van hoofdstuk 5 waar het gaat over het boek met de zeven zegels. Het boek is verzegeld en niemand is waardig of vaardig om het te openen. Behalve het Lam dat de zegels na elkaar weet te openen.

Hoofdstuk 10 opent met een helderziende waarneming van een engelgestalte die in zijn hand een boek(je) houdt dat geopend is. Het eindigt met de oproep; niet is duidelijk van wie deze oproep afkomstig is maar mogelijk ook van de stem die in dit  hoofdstuk al twee keer sprak en dan met deze oproep voor de derde keer hoorbaar wordt. Het is de oproep om wederom / opnieuw te gaan profeteren onder alle mensen en mensengroepen. Dit wederom of opnieuw is de vertaling van het Griekse ‘palin’. Vaak vertaald met opnieuw (voor de tweede keer), maar ook vertaalbaar als ‘op jouw beurt’. Zo zegt het ook H.R. van de Kamp, in zijn commentaar op blz. 251: “Neem de mantel van Ezechiël over. Treed op als een nieuwe Ezechiël, maar dan nu in de door Christus gestempelde nieuwe tijd.” (Kampen, 2002)

De oproep wordt gedaan aan Johannes om nu op zijn beurt te gaan profeteren. Kennelijk is er nu iets aan de orde waardoor deze oproep aan hem klinkt. En dat vinden we inderdaad in hoofdstuk 10.

De engelgestalte van het begin doet vier dingen:

1) hij daalt af en verschijnt als een gestalte (beeld) gehuld in wolken, een gezicht als de zon, een regenboog boven zijn hoofd, met vurige voeten die hij op zee en op land plaatst (juist de twee gebieden waar later de Beesten uit te voorschijn komen);

2) hij roept luid, als een brullende leeuw;

3) hij heft zijn rechterhand op en bezweert;

4) hij geeft antwoord op de vraag van Johannes en zegt: neem en eet (het boek namelijk) en hij geeft aan dat het zoet in de mond en bitter in het binnenste zal zijn.

Daarnaast is er een Stem uit de hemel die drie keer hoorbaar wordt en als een Wachter, als een Gids, Johannes beschermt, begeleidt, bemoedigt, aanspoort. De Stem die hoorbaar is, maant hem 1) om de antwoorden van de zeven donders (op de luide roep van de engel) te verzegelen en niet op te schrijven. Dat wat hoorbaar wordt door de zeven donders mag nog niet openbaar worden al dringt het tot Johannes door. Hij moet het in zich bewaren, bij zich houden; een opdracht die op zijn weg komt.

Dan moedigt 2) de Stem hem aan om naar de Engelgestalte toe te gaan en om het opengeslagen boek te nemen. Het gaat hier om een handeling die Johannes moet verrichten.

En tenslotte 3) spoort (althans dat zou je kunnen vermoeden; het Grieks heeft hier onverwacht een onduidelijk meervoud) de Stem Johannes aan nu werkelijk te gaan profeteren.

De hele gang die geschetst is, maakt mogelijk dat Johannes op een nieuwe wijze, in een nieuwe context, nieuwe inhoud kan brengen. De vraag is welke inhoud Johannes kan gaan verkondigen.

Daarbij kan ons helpen wat de Engelgestalte uitspreekt en bezweert als hij zijn rechterhand naar de hemel verheft. Hij bezweert bij de Schepper dat er geen tijd meer zal zijn en dat als de zevende bazuin klinkt het goddelijke mysterie zal worden voleindigd. 

Bij de zevende bazuin neemt Christus het koningschap op zich; misschien mag je dit zo interpreteren dat hij het karma der mensheid op zich neemt; want de tijd komt dan dat Christus over de doden zal oordelen en dat de tempel in de hemel open gaat.

In het Grieks staat ‘mustérion’ dat tot zijn ‘telos’ komt. De ‘inwijdingsweg’ naar het mysterie van de godheid (Christus?) wordt voltooid. Wellicht mag je dit zo opvatten dat de Engelgestalte de oude en openbare, voor het oude helderziende bewustzijn toegankelijke mysteriewijsheid toont in de gestalte van het opengeslagen boek in zijn hand. En dat nu, nu met de zevende bazuin, Christus vooropgaat, de mysteriewijsheid in een nieuwe fase beland is. In een fase waarin er geen tijd meer zal zijn: Chronos zal niet zijn.

Waar vraagt deze nieuwe fase, deze nieuwe tijd om? De Stem uit de hemel geeft direct antwoord: neem het boek uit de hand van de Engel. Maar de Engel weet dat het niet voldoende is om het opengeslagen boek te hebben. Het boek in zijn uiterlijke toegankelijkheid past niet bij de nieuwe fase. Het kan niet meer zo zijn dat de wijsheid op uiterlijke wijze tot ons komt. De wijsheid moet door de mens heen gaan en hem ten diepste raken, bewegen en veranderen.

En daarom zegt de Engel dat Johannes het boek moet eten. Het eten van de wijsheid betekent het zo door je heen laten gaan, dat je het met je hele wezen ‘je eigen maakt’ . Het moet eigen worden en dat betekent dat de wijsheid niet alleen bewust wordt, maar dat je je eigen wezen ermee doordringt. Het voldoet niet meer te lezen en te vertellen wat je gelezen hebt. Het gaat er nu om dat de inhoud deel wordt van je eigen wezen en dat je de wijsheid daarom kunt en moet leven omdat je haar bent.

Zo spreekt Rudolf Steiner in 1924 ook tot de priesters van de Christengemeenschap over het boek de Openbaring of Apokalypse. Het is hun opdracht om dit boek in hun Ik-wezen te integreren en daardoor in hun beroep te kunnen realiseren. Dat is meer dan te weten dat de strijd tussen goed en kwaad zich nu in verhevigde vorm afspeelt. Het betekent zichzelf in deze strijd te begeven en de beide krachten bewust te maken in het eigen wezen. Ik sta er niet buiten; ik ben er middenin.

Rudolf Steiner geeft, naast verrassende en verschillende perspectieven op hoofdstuk 10, nog een sterke sleutel tot een beter begrip. Het optreden van de Engelgestalte in hoofdstuk 10 verbindt hij met onze tijd, sinds begin 20^e eeuw. En wel vanuit het gezichtspunt dat de mensheid als geheel een deel van de inwijdingsweg in de werkelijkheid doormaakt, alleen onbewust. De mensheid gaat óver de drempel heen en komt daardoor in aanraking met haar schaduwen en haar gidsen en zij ondergaat de uiteen splijting van haar wezen in drie delen (denken, voelen en willen).

Dit is de nieuwe fase; de fase dat wij allen en wij samen niet meer kunnen volstaan met de oude wijsheid, omdat nu het nieuwe mysterie komt, omdat de oude tijd voorbij is. Wil de mens, wil de mensheid haar drievoudige gespletenheid kunnen doorstaan, dan is het nodig dat de wijsheid wordt vernieuwd in het eigen wezen. Dat is het eten van het boek. En dat is bitter, diep bitter, omdat je erdoorheen moet en niet kunt blijven zoals je was. De voleinding van het mysterie en het einde van de tijd opent de weg naar een nieuw mysterie en een nieuwe tijd. Deze weg gaat dwars door het binnenste zelf, het eigenste binnen van de mens heen. En Johannes heeft deze weg kennelijk al verkend toen hij het boek daadwerkelijk nam en at. Want hij bevestigt dat het in zijn mond zoet als honing smaakte, maar in zijn binnenste bitter werd (Openbaring 10:10).

En zo zijn we thans aanbeland in de tijd dat Christus een nieuwe tijd en een nieuw mysterie toegankelijk maakt voor wie bereid is de christelijke mysteriën in zich te laten doordringen.

Pim Blomaard

5 mei 2023