Tijdens de studiemiddag over de betekenis van de Apocalypse in onze tijd kwamen een aantal initiatieven samen waaraan de afgelopen jaren intensief is gewerkt. Het programma omvatte als opening een presentatie van Jaap Sijmons, oud-voorzitter van de Antroposofische Vereniging in Nederland en co-auteur van het kort geleden uitgegeven boek Apocalyps im Ich. Daarna presenteerde Kees Zoeteman voor het eerst het Project Apocalypse waaraan hij de afgelopen jaren werkte in de vorm van de website www.project-apocalypse.nl die een Nederlandse en sinds kort ook een Engelse versie kent. Na de pauze was er een kringgesprek gevolgd door een euritmie uitvoering van de projectgroep Apocalyps over het openen van de zegels van de Apocalypse, die in een eerdere versie ook op 7 april 2019 werd uitgevoerd, zoals in een eerder nieuwsitem is beschreven (https://www.project-apocalypse.nl/uitleg-tekstfragementen-fragment-1/euritmie-over-het-openen-van-de-zegels-van-de-apocalypse-zondag-7-april-2019-vreedehuis-den-haag/).    

De zaal vult zich voorafgaand aan de euritmievoorstelling

Jaap Sijmons over de Apocalypse in het leven van Rudolf Steiner

Achtergrond bij de presentatie van Jaap Sijmons was het inleidende hoofdstuk (p. 9-46) van zijn hand in het recent uitgegeven boek Apocalypse im Ich. Dit boek is najaar 2019 uitgegeven bij Verlag am Goetheanum te Dornach onder redactie van Christiane Haid en Jaap Sijmons en bevat omgewerkte  voordrachten over de Apocalypse, gegeven in november 2017 in het Goetheanum te Dornach.  De episodes waarin Steiner over de Apocalypse heeft gesproken, vormden leidraad voor de inleiding van Sijmons. De Apocalypse is naar de mening van Sijmons een belangrijk levensmotief van Steiner geweest, waarover hij in vier stadia heeft gesproken.

Het eerste stadium is te vinden in de cyclus die Steiner in de winter van 1901-1902 gaf te Berlijn voor een theosofisch publiek. Vanuit deze cyclus schreef hij vervolgens het boek Das Christentum als mystische Tatsache und die Mysterien des Altertums (1902, GA 8). Het hoogtepunt van dit boek ziet Sijmons in het hoofdstuk over de Apocalypse. Steiner benadrukt hier dat de rol van het Christendom is om een middel te zijn om de inwijding in de mysteriën voor iedereen toegankelijk te maken. Ja, Jezus Christus is zelf die openbaring. De Joden zagen de openbaring van de inwijdingsgeheimen echter als verraad dat met de dood bestraft moest worden.

Het tweede stadium wordt gevormd door de zeven apocalyptische beelden die Steiner ontwierp, daarbij grotendeels Eliphas Levi (Leer en Ritueel der Hogere Magie) volgend. Steiner liet deze zeven afbeeldingen aan de muren ophangen tijdens een internationaal theosofisch congres te München in 1907. Enkele maanden later gaat Steiner te Stuttgart nader in op deze zeven beelden, die het geheel van de Apocalypse omspannen, in de cyclus Die okkulte Bedeutung von Bildern und Mythen. Sijmons had bij een eerdere gelegenheid op 16 september 2018 al stilgestaan bij deze zogenaamde grote zegels, dit ter onderscheiding van de zeven ‘kleine’ zegels die het boek op Gods schoot verzegelen en die alleen door het Lam, de Christus, kunnen worden geopend. Deze kleine zegels staan symbool voor de genoemde zeven grote zegels, die de Apocalypse als geheel vertegenwoordigen, en laten het menselijke Ik zien aan de hand van de Joodse geschiedenis.

In onderstaande tabel is het verband tussen de zeven gemeenten, de kleine en de grote zegels kort getypeerd.

Tabel 1 Relatie tussen kleine en grote apocalyptische zegels (nr geeft betreffende tekstfragment uit Apocalypse)

Ge- meenten	Kleine zegels	Grote zegels
Efeze (nr 4)	Wit paard; kroon (nr 13)	Mensenzoon (nr 3)
Smyrna (nr 5)	Rood paard; strijd Perzische en Turaanse volken (nr 14)	Vier dieren, 24 oudsten (nr 12)
Pergamon (nr 6)	Zwart paard, wet (Thora), weegschaal, gerechtigheid, handel (nr 15)	Openen boek met 7 zegels,  en klinken 7 bazuinen (nrs 13 – 31)
Thyatira (nr 7)	Vaal paard en dood, verstandsziel is volledig; nu geest openen of sterven (nr 16)	Engel schenkt geopend boek aan Jo- hannes (nr 29)
Sardis (nr 8)	Heiligen met wit kleed, werken met de 7 principes (geesten voor troon), sleutel David is dat spiritualisering gaat beginnen (nr 17)	Vrouw met de zon bekleed, maan onder voeten, dierenriem op haar hoofd (nr 33)
Filadelfia (nr 9)	Zon verduistert, sterren vallen op aarde, ontsteken geestlicht in jezelf, 144.000 verzegelden (nr 18)	Michael ketent de draak, 1000- jarig rijk (nr 53)
Laodicea (nr 10)	Stilte, cyclus is afgerond (nr 19)	Kubus, hemels Jeruzalem (nr 55)

In andere voordrachten in deze periode van 1904-1907 (GA 90a en b) benadrukt Steiner eveneens dat de Apocalypse een inwijdingsboek is en laat hij zien dat de Apocalypse dezelfde geheimen bevat als die welke bekend zijn uit de Griekse, Egyptische en Perzische mysteriën, echter nu met de rol van Jezus Christus als inwijder daaraan toegevoegd.

Het derde stadium volgt in 1908 waarin Steiner een cyclus over de Apocalypse te Nürnberg geeft, waarbij de relatie met de mensheidsontwikkeling en de rol van de antroposofie meer centraal staan. Stond in 1907 de imaginatie bij het openen van de zegels voorop, in 1908 zijn het de inspiraties die tot nieuwe inzichten in de wereldontwikkeling leiden, zoals de betekenis van de zeven gemeenten als representanten  van de cultuurperioden.

Het vierde stadium omvat de verdieping die Steiner aan het begrijpen en het doen van de Apocalypse geeft te Dornach in 1924 voor de priesters van de Christengemeenschap (GA 346).  Sijmons ziet in deze cyclus de oproep van Steiner naar voren komen om de Apocalypse in het leven van de individuele mens, in het Ik, te verstaan. En zo komt het tot een oproep om de Apocalypse in de wil tot leven en tot handelen te brengen. Vandaar ook de titel van het recente boek Apocalypse im Ich. 

Kees Zoeteman over het project Apocalypse  en de betekenis in onze tijd

Kees Zoeteman licht toe hoe hij tot de centrale figuur op de website www.project-apocalypse.nl van de spiraal met 56 tekstfragmenten van de Apocalypse is gekomen. Daarbij zijn de steeds weerkerende getallen van 1 tot 7 leidend geweest. Zeven is het getal van de tijdsprocessen. De betekenis van de eerste zeven cijfers is onder meer nog terug te vinden in de eerste 7 kaarten van de Tarot en de betekenis van de eerste zeven letters van het Griekse en Hebreeuwse alfabet.  Onder de balk ‘Over dit project’ en de rubriek ‘Veel gestelde vragen’ (https://www.project-apocalypse.nl/veel-gestelde-vragen/)   wordt op de website nader op de betekenis van de eerste zeven getallen ingegaan.

De gebruiker van de website wordt uitgenodigd om de tekstfragmenten in de volgorde van 1 tot en met 56 te lezen, daarbij de illustratieve kunstwerken die in de loop der eeuwen zijn gemaakt te beschouwen en ter verdieping de uitleg die bij elk tekstfragment is gegeven te lezen.  Dit zal de lezer in kringlopen naar het centrum van de spiraal voeren en inzicht geven wat op steeds hogere bewustzijnsniveaus aan Johannes tijdens zijn inwijding is getoond. Deze weg voert Johannes en de lezer via de 7 brieven aan de gemeenten, naar het openen van de 7 zegels, het horen van de 7 bazuinen, het aanschouwen van 7 grote beelden, het ervaren van het uitgieten van 7 toornschalen, en de laatste 7 grote visioenen tot het tenslotte deelgenoot worden van de kwaliteiten van het hemelse Jeruzalem. 

Door de rangschikking van de tekstfragmenten langs zeven stralen die in elke rondgang worden gepasseerd kan geleidelijk aan duidelijk worden wat het gemeenschappelijke is dat in elke straal zich uitdrukt. Behalve de zeven stralen die in elke cyclus worden gepasseerd, is er ook een overgangsstraal die als kenmerken heeft dat na deze straal een nieuwe cyclus start en dat de tijd hier is verruild voor de eeuwigheid. Juist op deze plaats wordt Johannes telkens een blik gegund op Gods troon, het gebied dat het centrum van handeling is. Bij het passeren van de overgangsstraal komt Johannes,kringloop na kringloop, in hogere gebieden van bewustzijn. Op deze weg omhoog naar de geestelijke wereld  moeten echter de tegenkrachten die eveneens inspirerend in de menselijke ziel en in het vrije Ik werken, worden ervaren en overwonnen.

Er worden in deze inleidende voordracht zeven algemene lessen van de Apocalypse aangegeven:

1. Alle tijdsprocessen worden bepaald door het getal 7;
2. In het midden van de zeven stappen (stap 4) vindt het belangrijkste plaats;
3. In de huidige (vijfde) Sardis cultuurperiode is er geen herhaling van eerdere evolutiestappen meer maar is alles nieuw;
4. Het kwaad is een complex van werkelijke tegenkrachten die we innerlijk met onze Ik-kracht, zich manifesterend als onderscheidingsvermogen, liefde en dienende wilskracht, kunnen overwinnen;
5. Het kwaad kent drie vormen: de valse profeet (Diabolos-Lucifer), het beest (Apollyon-Ahriman), en de oorsprong van alle kwaad Satan (Sorat-de antiChristus) die ons Ik wil ontvreemden;
6. Bij elke zesde stap of fase komt het moment van de beslissing die volgt uit onze werken die zijn opgetekend in het Levensboek: hebben we gekozen voor de onbaatzuchtige liefde of voor materiële zelfliefde;
7. Het fysieke bestaan komt aan het slot van de Aarde incarnatie tot een einde en daarmee onze vrijheid om te kiezen: dan blijkt of we ons Manas, ons hoger zelf, hebben ontwikkeld en kunnen meegaan naar de geestelijke wereld (het nieuwe Jerusalem) of aan de materie gekluisterd blijven (gesymboliseerd door 666 en de val van Babylon).

Ten diepste wordt de ontwikkelingsweg die in de oude mysteriën al werd beschreven en door Christus werd vernieuwd, gegaan in het menselijke Ik. Daarom is de sterkste tegenkracht er alles aan gelegen ons ik op de proef te stellen en te versplinteren. De techniek is daartoe een steeds krachtiger instrument dat ons weet te raken in ons persoonlijke en professionele leven. Niet alleen administratieve regels verstikken onze vrije geest als privé persoon en ondernemer, kunstenaar of wetenschapper, maar via sociale media dreigt onze persoonlijkheid  te worden opgeblazen, door het verzamelen van bijvoorbeeld likes op Twitter of volgers op Instagram, en het grenzeloos uitleven van seksuele verlangens via Tinder, viagra, drugs en events, waarna we leeg achterblijven en dreigen onszelf kwijt te raken. Het resultaat is dat de ontwikkeling van ons Manas stagneert, we geen besef meer hebben van het bestaan van de geestelijke wereld, ons ik als regisseur van ons leven op weg naar onze goddelijke oorsprong verzwakt en we dreigen terug te vallen in een lager groepsbewustzijn zoals dat in de Atlantische tijd bestond, dat de Apocalypse aanduidt als Gog en Magog (groepen en grote groepen).  De enige remedie hiertegen is afstand te nemen van de gehaaste manier van leven en tijd te nemen voor reflectie, waarde te hechten aan onze innerlijke ervaringen, onbevooroordeeld te kijken naar de impulsen van de lichtende en duistere krachten in onze ziel, en compromisloos te kiezen voor moraliteit en behoud van onze hoogste identiteit in plaats van gemakzucht en comfort, op momenten dat de beslissende fase 6 in ons leven of onze organisatie aan de orde is.  

Euritmie

De projectgroep Apocalyps, bestaande uit vijf euritmisten (Marina Akkerman, Helena Anschütz, Elisabeth Appenrodt, Ljerka Legac en Daniela Oele) spraakkunstenares Annemieke Schellingerhout en pianist Taco Sorgdrager sloot de middag af met een indrukwekkende voorstelling over de teksten die in de Apocalypse hoofdstukken 5-7 handelen over het openen van het boek met de zeven zegels.

Een scene uit de euritmie voorstelling over het openen van de zeven zegels